بهترین زمان سونوگرافی برای تشخیص اندومتریوز

زنان در طول زندگی خود ممکن است با بیماری هایی مواجه شوند که مختص خود آنها است. یکی از انواع بیماری های زنان، بیماری آندومتریوز است که گفته می شود 10 تا 15 درصد زنان را به خود درگیر می کند. بافت طبیعی ای که در رحم وجود دارد و آندومتریوم نامیده می شود، بافتی است که تحت تأثیر هورمون ها در طول سیکل قاعدگی تغییر می کند. در ابتدای سیکل که قاعدگی اتفاق می افتد، کل آندومتر فرو می ریزد و سپس در فاز فولیکولر (اولین مرحله از چرخه تخمدانی سیکل قاعدگی و فازی که در آن هورمون های استروژن وجود دارند) شروع به تکثیر می کند. اگر فاز اندومتر در خارج از جای طبیعی خود قرار بگیرد و رشد کند، یک بیماری ایجاد می شود که این بیماری آندومتریوز نام دارد.

در واقع آندومتریوز زمانی رخ می دهد که این بافت به داخل مثانه، روده، لگن و دیواره های رحم می رود و در آنها به اشتباه رشد می کند. می توان گفت آندومتریوز یکی از دلایل شایع ناباروری زنان می باشد. با وجود پیشرفت های علم پزشکی در زمینه بیماری های زنان و زایمان، علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نشده است؛ اما خوشبختانه راه های درمانی مختلفی دارد. تشخیص اندومتریوز در سونوگرافی آسان‌تر است. این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویری از داخل بدن شما استفاده می‌کند. برای ثبت تصاویر، دستگاهی به نام مبدل بر روی شکم شما فشار داده می‌شود یا داخل واژن شما قرار می‌گیرد (سونوگرافی ترانس واژینال). هر دو نوع سونوگرافی ممکن است برای به دست آوردن بهترین تشخیص از اندام‌های تناسلی انجام شوند.

آندومتریوز چیست؟

آندومتریوز یک اختلال رحمی اغلب دردناک است که در طی آن بافتی مشابه بافت داخلی رحم شما (آندومتر)، شروع به رشد در خارج از رحم می‌کند. به‌همین‌دلیل، ممکن است تخمدان‌ها (آندومتریوز تخمدان)، لوله‌های فالوپ و بافت پوشاننده لگن را درگیر کند.

علت بروز آندومتریوز

اگرچه هنوز علت دقیق ابتلا به این بیماری مشخص نیست؛ اما دلایل احتمالی آن شامل موارد زیر هستند:

• قاعدگی بازگشتی: در این مورد، خون قاعدگی حاوی سلول‌های آندومتر به جای خارج شدن از بدن، از طریق لوله‌های فالوپ به داخل حفره لگن جریان می‌یابد. این سلول‌های آندومتر به دیواره های لگن و سطوح اندام‌های لگن می‌چسبند، در آنجا رشد می‌کنند و در طول هر چرخه قاعدگی ضخیم می‌شوند و خونریزی می‌کنند.
• تغییر شکل سلول‌های صفاقی: طبق «نظریه القایی»، متخصصان پیشنهاد می‌کنند که هورمون‌ها یا عوامل سیستم ایمنی بدن می‌توانند باعث تبدیل سلول‌های صفاقی (سلول‌هایی که در قسمت داخلی شکم شما قرار دارند) به سلول‌های شبه آندومتر شوند.
• دگرگونی سلول‌های جنینی: هورمون‌هایی مانند استروژن ممکن است سلول‌های جنینی (سلول‌هایی که در مراحل اولیه رشد هستند) را در دوران بلوغ به سلول‌های شبیه به آندومتر تبدیل کنند.
• اسکار جراحی: بعد از عمل‌های جراحی مانند هیسترکتومی یا سزارین، سلول‌های آندومتر ممکن است به محل برش جراحی متصل شوند. در نتیجه به فضای خارجی رحم دسترسی پیدا می‌کنند.
• انتقال سلول‌های آندومتر: رگ‌های خونی یا سیستم مایع بافتی (لنفاوی) ممکن است سلول‌های آندومتر را به سایر قسمت‌های دیگر بدن منتقل کنند.
• اختلال سیستم ایمنی بدن: بروز مشکل در سیستم ایمنی بدن ممکن است باعث شود که بدن نتواند بافت شبه آندومتر که در خارج از رحم رشد می‌کند را تشخیص دهد و از بین ببرد.

علائم ابتلا به آندومتریوز

طیف ابتلا به این بیماری متفاوت است و ممکن است در هر فردی نسبت به دیگری با توجه به شدت بیماری، درگیری بافت ها و نوع آن متفاوت باشد.

1. اگر آندومتریوز در قسمت مثانه باشد، ممکن است که فرد در هنگام دفع ادرار دچار درد شود و در دوران قاعدگی این درد شدیدتر شود؛ زیرا در زمان قاعدگی این بافت شروع به ریزش می کند و در آن دوران درد بیشتری اتفاق می افتد.
2. اگر آندومتریوز در قسمت روده باشد، باعث درد در هنگام دفع مدفوع می باشد.
3. اگر آندومتریوز در قسمت لگن باشد، باعث بروز درد در هنگام مقاربت، درد شدید در هنگام قاعدگی و ایجاد مشکلات در رابطه جنسی شود.
4. اگر آندومتریوز بر روی لوله ها رشد کند، باعث چسبندگی لوله ها و در نتیجه نازایی می شود و امکان لقاح تخمک و اسپرم را در داخل لوله نمی دهد.
5. از دیگر علائم این بیماری می توان به خستگی و بی حالی، اسهال، یبوست، تهوع و نفخ اشاره کرد که ممکن است در طول عادت ماهیانه شدت آنها بیشتر شود، بنابراین بر حسب این که آندومتریوز در کدام ناحیه قرار دارد، علائم فرق می کند.

عوامل متعددی می‌توانند شما را بیشتر در معرض خطر ابتلا به آندومتریوز قرار دهند. فاکتورهای مانند:

• عدم باروری و زایمان تا آخر عمر
• شروع قاعدگی در سنین پایین
• بروز یائسگی در سنین بالاتر
• داشتن دوره‌های بین قاعدگی کوتاه‌مدت، به عنوان مثال کمتر از ۲۷ روز
• تجربه دوره‌های قاعدگی سنگین که اغلب بیش از هفت روز طول می‌کشند.
• داشتن سطح بالاتری از استروژن در بدن
• شاخص توده بدنی (bmi) پایین
• سابقه خانوادگی ابتلا به آندومتریوز (به‌خصوص در مادر، عمه یا خواهر)
• بروز هرگونه بیماری که مانع از خروج خون از بدن در دوران قاعدگی شود.
• اختلالات دستگاه تناسلی

انواع آندومتریوز

به طور کلی، برحسب محل استقرار سلول‎های آندومتر در خارج از رحم، سه نوع اصلی آندومتریوز وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:

• آندومتریوز صفاقی سطحی: این مورد رایج‌ترین نوع آندومتریوز است که در اثر آن ضایعاتی در صفاق مشاهده می‌شود. صفاق لایه نازکی است که حفره لگن شما را در بر می‌گیرد.
• آندومتریوما (ضایعه تخمدانی): کیست‌های تیره و پر از مایعی که به کیست‌های شکلاتی معروف هستند. معمولاً در عمق تخمدان‌های شما ایجاد می‌شوند و به روش‌های درمانی خیلی خوب پاسخ نمی‌دهند. در نتیجه می‌توانند به بافت‌های سالم تخمدان نیز آسیب برسانند.
• آندومتریوز صفاقی عمیق: این نوع آندومتریوز در زیر صفاق رشد می‌کند و می‌تواند علاوه بر اندومتریوز رحم اندام‎های نزدیک به رحم مانند روده یا مثانه را درگیر کند. حدود ۱ تا ۵ درصد از زنان مبتلا به آندومتریوز، این مورد را تجربه می‌کنند.

اندومتریوز دارای چهار مرحله حداقلی، خفیف، در حد متوسط و شدید است. عوامل مختلفی مانند محل درگیری، تعداد، اندازه و عمق کاشت سلول‌های آندومتر می توانند باعث بروز یکی از این مراحل شوند. در اندومتریوز حداقلی، ضایعات یا زخم‌های کوچک و کاشت‌های سطحی آندومتر روی تخمدان شما وجود دارند. همچنین ممکن است التهاب در حفره لگن یا اطراف آن دیده شود. آندومتریوز خفیف شامل ضایعات سبک و کاشت‌های سطحی آندومتر روی تخمدان و پوشش لگن است. در اندومتریوز متوسط کاشت‌های عمیق آندومتر بر روی تخمدان و لگن مشاهده می‌شود. حتی ممکن است ضایعات بیشتری نیز وجود داشته باشند. شدیدترین مرحله آندومتریوز شامل کاشت‌های عمیق بر روی لگن و تخمدان‌ها است. البته ممکن است ضایعاتی در لوله‌های فالوپ و روده شما نیز وجود داشته باشند.

عوارض آندومتریوز

در مواردی با گذشت زمان و عدم درمان به موقع، این بیماری منجر به ناباروری و سرطان تخمدان یا رحم شده است.

بهترین زمان سونوگرافی برای تشخیص اندومتریوز

طبق توصیه پزشک متخصص، در هر روزی از دوره و یا بلافاصله بعد از اتمام دوره عادت ماهیانه سونوگرافی انجام خواهد شد.

آمادگی برای سونوگرافی آندومتریوز

سونوگرافیست ممکن است از بیمار بخواهد با مثانه خالی یا پر به اتاق برود. همچنین ممکن است از بیمار خواسته شود که روده خود را تخلیه کنید تا برای سونوگرافی آماده شود.

نحوه انجام سونوگرافی آندرومتریوز

نوع سونوگرافی که انجام می‌دهید بستگی به پزشک شما دارد که کدام نوع را انجام دهید. در ادامه نحوه انجام هر یک از این سونوگرافی‌ ها را بررسی می‌کنیم:

سونوگرافی ترانس واژینال

در سونوگرافی ترانس واژینال ، یک پروب کوچک در پوششی به داخل واژن وارد می‌شود. سپس پزشک، پروب را درون واژن حرکت می‌دهد تا با ساطع شدن امواج صوتی، رحم شما را اسکن کرده و نتایج آن را روی صفحه نمایش مشاهده کند. در این حالت کمی احساس فشار خواهید کرد؛ اما دردی حس نمی‌کنید.

سونوگرافی ترانس ابدومینال

برای انجام سونوگرافی ترانس ابدومینال ، لازم است که مثانه شما کاملاً پر باشد تا بتوان تصویر واضحی از جنین و اندام‌های تولید مثل شما به‌دست آورد. در حین انجام سونوگرافی ترانس ابدومینال، باید روی میز معاینه یا تخت دراز بکشید. سپس پزشک، ژل مخصوصی را روی شکم و ناحیه لگن شما استعمال می‌کند. این ژل به حرکت صحیح امواج صوتی کمک می‌کند. در مرحله بعدی، پزشک دستگاه پروب را روی شکم شما قرار می‌دهد و آن را برای گرفتن تصاویر سیاه‌ و سفید بر روی صفحه اولتراسوند (صفحه نمایشگری که تصاویر درون شکم را نشان می‌دهد) حرکت می‌دهد.

عوارض سونوگرافی اندومتریوز

سونوگرافی مانند سی تی اسکن و رادیوگرافی از اشعه X-ray استفاده نمی کند، بنابراین سونوگرافی روشی امن و بی خطر است و عارضه جانبی ندارد.

هزینه سونوگرافی اندومتریوز

بسیاری از رادیولوژیست ها تمامی هزینه های مربوط به این سونوگرافی را بر اساس تعرفه های مشخص شده از سوی وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، محاسبه می کنند. همچنین علاوه بر آن به عنوان خدمات درمانی تحت پوشش بیمه ای نیز قرار می گیرد. عواملی از قبیل میزان تخصص، مهارت و تجربه پزشک و رادیولوژی و کیفیت و کمیت دستگاه های مورد استفاده، در برآورد میزان هزینه های انجام سونوگرافی دخیل هستند.

درمان آندومتریوز

درمان‌های دارویی

• درمان دارویی این بیماری شامل انواع مسکن‌ها و داروهای هورمونی است که اغلب در موارد دردهای شدید لگنی و پریودهای دردناک بیمار به کار گرفته می‌شود. این مسکن‌ها معمولاً مسکن‌های ضدالتهابی مانند ایبوپروفن هستند که دردهای ناشی از بیماری را تسکین می‌بخشند. داروهای هورمونی نیز مانند آنالوگ‌های هورمون آزادکننده‌ی گونادوتروپین (GnRH) و مصرف هورمون‌های مکمل در مواردی می‌تواند درد را تسکین داده و پیشرفت آندومتریوز را متوقف کند. در واقع درمان‌های هورمونی به بدن بیمار کمک می‌کند تا تغییرات هورمونی ماهانه را که سبب پیشرفت آندومتریوز می‌شود، کنترل نماید.
• تزریق مدروکسی پروژسترون (Depo-Provera) نیز در توقف رشد آندومتریوز مؤثر است و درد و سایر علائم را تسکین می‌دهد.
• در درمان هورمونی از آگونیست‌ها و آنتاگونیست‌های آزاد کننده‌ی هورمون گونادوتروپین (GnRH) برای جلوگیری از تولید استروژن تحریک کننده تخمدان استفاده می‌شود. استروژن هورمونی است که به طور عمده مسئول ایجاد خصوصیات جنسی در زنان است. جلوگیری از تولید استروژن از قاعدگی جلوگیری کرده و نوعی یائسگی مصنوعی ایجاد می کند. درمان GnRH نیز عوارضی مانند خشکی واژن و گرگرفتگی را در پی دارد. مصرف همزمان مقادیر کم استروژن و پروژسترون می‌تواند به کاهش این علائم کمک کند.
• دانازول داروی دیگری است که برای جلوگیری از قاعدگی و کاهش علائم آندومتریوز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در هنگام مصرف دانازول، ممکن است بیماری به پیشرفت خود ادامه دهد. دانازول می‌تواند عوارض جانبی از جمله آکنه و پرمویی در صورت و بدن داشته باشد.

درمان با جراحی

در صورتی که بیماری به درمان‌های دارویی پاسخ ندهد به تشخیص پزشک جراحی برای برداشتن تکه‌های بافت آندومتریوز صورت می‌گیرد. نوع جراحی نیز بسته به اینکه بیمار بارداری قبلی داشته و اینکه آیا مایل به بارداری هست یا خیر متفاوت است. لازم به ذکر است که حتی با جراحی نیز ممکن است آندومتریوز عود کند پس تصمیم برای انجام یا عدم انجام جراحی، به شرایط فرد و شدت علائم بستگی دارد. معمولاً اینگونه است که پزشک ابتدا درمان‌های دارویی را امتحان می‌کند و در صورت عدم حصول بهبودی، جراحی را به بیمار توصیه می‌نماید.
جراحی محافظه کارانه برای زنانی مناسب است که قصد بارداری دارند و یا درد بسیار شدیدی را تجربه می‌کنند و درمان‌های هورمونی هم بر آنها مؤثر نیست. هدف از جراحی محافظه کارانه برداشتن بافت نابجا یا از بین بردن رشد آندومتریوز بدون آسیب رساندن به اندام‌های تولید مثلی است.
از لاپاروسکوپی که یک جراحی کم تهاجمی است، برای تشخیص آندومتریوز و همچنین برای از بین بردن بافت نا به جای آندومتر استفاده می‌شود. در این روش جراح با ایجاد شکاف کوچکی در شکم بیمار، به برداشتن بافت‌های خارج از محل و یا سوزاندن یا بخار کردن آنها می‌پردازد.

• جراحی هیسترکتومی (آخرین گزینه)

به ندرت اگر وضعیت بیمار با سایر روش‌های درمانی هیچ بهبودی پیدا نکند ممکن است پزشک به عنوان آخرین راه حل برداشتن رحم را توصیه کند. در طی برداشتن کامل رحم که به آن هیسترکتومی گفته می‌شود پزشک جراح، رحم و دهانه‌ی آن را به کلی از بدن خارج می‌کند. البته هیسترکتومی از درمان‌های معمول آندومتریوز محسوب نمی‌شود؛ زیرا بیمار پس از انجام این جراحی قادر به بارداری نخواهد بود.

• رادیوگرافی و سونوگرافی از روشهای تشخیص سرطان کولورکتال
  تاریخ انتشار : 1401-10-30تاریخ بروز رسانی : 1403-05-13


• تشخیص بیماریهای غده فوق کلیوی با سونوگرافی آدرنال
  تاریخ انتشار : 1402-06-11تاریخ بروز رسانی : 1403-05-30


• تفسیر نتایج سونوگرافی کبد
  تاریخ انتشار : 1402-01-24تاریخ بروز رسانی : 1403-08-19


• هیستروسونوگرافی چیست و چگونه انجام میشود؟
  تاریخ انتشار : 1401-04-11تاریخ بروز رسانی : 1403-07-15


• تشخیص التهاب و انسداد روده با سونوگرافی
  تاریخ انتشار : 1402-10-18تاریخ بروز رسانی : 1403-05-13