رادیولوژی سیالوگرافی (Sialography) چیست؟

غدد بزاقی شامل سه غده اصلی و تعداد زیادی غده غیر اصلی می‌باشند. این غده ها در کنار مهمترین مسئولیت آنها که همان ترشح بزاق است، وظایف دیگری نظیر بلعیدن راحت‌ تر، چشیدن غذاها و حفظ سلامتی دهان و دندان را انجام می‌دهند. غدد بزاقی نسبتاً کوچک هستند و در اطراف پوشش داخلی دهان، لب ها و گونه ها قرار دارند. تعدادی از بیماری ها می توانند غدد بزاقی شما را تحت تأثیر قرار دهند. سیالوگرافی یا بزاق نگاری یک نوع از آزمایش های رادیولوژی است که از غدد بزاقی گرفته می شود. برای انجام این آزمایش ابتدا یک مقدار مشخص ماده حاجب را به مجرای ترشحی یک غده مشخص تزریق می کنند و بعد از آن تصویربرداری ها از طریق امواج ایکس انجام می شود. این تصویر برداری را معمولاً پزشک در صورتی تجویز می کند که متوجه تورم در صورت و یا تومور در غدد شود.

کاربرد رادیولوژی سیالوگرافی

سیالوگرام به پزشک اجازه می دهد تا انسداد مجاری یا غدد بزاقی شما را بررسی کند. این می تواند به تشخیص عفونت ها یا بیماری ها مانند تومور در دهان شما کمک کند. در صورت داشتن یک یا چند مورد از علائم زیر، پزشک ممکن است سیالوگرام را توصیه کند، علائمی از جمله:

• درد دهان
• درد صورت
• خشکی دهان
• تورم صورت یا گردن
• ناتوانی در باز کردن کامل دهان
• ناراحتی یا درد هنگام باز کردن دهان
• طعم غیر طبیعی یا بد دائمی در دهان شما

بروز این علائم در غدد بزاقی می تواند نتیجه موارد زیر باشد:

• سنگ مجرای بزاقی
• عفونت مجرای بزاقی
• سرطان دهان یا انواع دیگر سرطان
• عفونت در دهان یا سایر نقاط بدن
• سارکوئیدوز، وضعیتی است که در آن لکه های التهابی در سراسر بدن ایجاد می شود.
• سندرم شوگرن که یک اختلال خود ایمنی است که باعث خشکی دهان و چشم می شود.

تومورهای غدد بزاقی نادر هستند و اغلب در غده پاروتید رخ می دهند. رشد این تومورها به آرامی افزایش می یابد و غده را گسترش می دهد. گاهی اوقات غدد بزاقی کودکان به درستی رشد نکرده و منجر به ترشح آب دهان و دریبل زدن می شود. سیالوگرام می تواند این مشکلات را بررسی کند و به پزشکان در برنامه ریزی درمان کمک کند.

روش انجام رادیولوژی سیالوگرام

قبل از اسکن، ابتدا دهانشویه آنتی باکتریال به بیمار داده می شود و سپس یک آرام بخش تجویز می شود. آرام بخش کمک می کند تا بیمار در تمام طول اسکن آرام بماند. اگر بیمار در ثابت ماندن مشکل دارد، پزشک ممکن است آرام بخش قوی تری تجویز کند. در طول اسکن از بیمار خواسته می شود که روی تخت دستگاه رادیولوژی دراز بکشد و دهان خود را کاملاً باز کند. پزشک یک کاتتر یا یک لوله انعطاف پذیر کوچک را در دهانه مجرای بزاقی قرار می دهد و ماده رنگ کنتراست را به کاتتر تزریق می کند. سپس پزشک از دهان بیمار اسکن اشعه ایکس می گیرد. اسکن را می توان از زوایای مختلف انجام داد. ماده رنگ کنتراست به وضوح در نتایج اسکن نشان داده می شود و به پزشکان این امکان را می دهد تا به راحتی تشخیص دهند که آیا ناهنجاریها یا انسدادها در طول مجاری تا غده وجود دارد یا خیر. در صورت لزوم، پزشک از بیمار می خواهد که آب لیمو بنوشد تا حجم بزاق در دهان افزایش یابد. انجام این کار به پزشک اجازه می دهد تا نحوه تخلیه بزاق به دهان بیمار را مشاهده کند. پس از اسکن، رنگ کنتراست به داخل دهان تخلیه می شود. پزشک یا بیمار غدد را ماساژ می دهند تا مطمئن شوند که تمام رنگ خارج می شود. ماده رنگ ممکن است طعم تلخی داشته باشد، اما بلعیدن آن بی خطر است.

اقدامات قبل از رادیولوژی سیالوگرافی

قبل از انجام سیالوگرام باید موارد زیر را به پزشک خود اطلاع دهید:

• اگر به کنتراست یا یُد حساسیت دارید به پزشک اطلاع دهید. ممکن است برای جلوگیری از واکنش آلرژیک در حین یا بعد از آزمایش به دارو نیاز داشته باشید.
• اگر از داروهای بدون نسخه یا با نسخه استفاده می کنید به پزشک اطلاع دهید. در بیشتر موارد، آزمایش با برنامه دارویی شما تداخلی ایجاد می کند.
• اگر باردار هستید یا فکر می کنید باردار باشید به پزشک اطلاع دهید.

اقدامات بعد از رادیولوژی سیالوگرافی

پس از انجام اسکن سیالوگرافی نیازی به ریکاوری پس از عمل نیست. بیماران می توانند رژیم غذایی و فعالیتهای عادی خود را بلافاصله پس از اسکن از سر بگیرند.

موارد منع انجام رادیولوژی سیالوگرافی

محدودیت‌هایی برای استفاده از اسکن سیالوگرافی وجود داشته باشد اگر در گروه های زیر باشد:

1. کودکان
2. زنان باردار
3. زنان شیرده

عوارض رادیولوژی سیالوگرافی

• درد حین تزریق
• عفونت بعد از عمل
• پارگی مجرا
• نشت ماده حاجب
• واکنش آلرژیک به یُد (که ممکن است با کهیر، تنگی نفس و افت فشار خون بروز نماید).