بیماری پانکراتیت یا التهاب لوزالمعده

پانکراس یک غده طویل و مسطح است که در قسمت خلفی و فوقانی حفره شکمی قرار دارد. پانکراس وظیفه تولید آنزیم‌ هایی که به هضم کمک می‌کنند و هورمون‌ هایی که به تنظیم نحوه جذب قند (گلوکز) کمک می‌کند را دارد. پانکراتیت یک التهاب موجود در پانکراس است. پانکراتیت می‌تواند به صورت پانکراتیت حاد بروز کند (به این معنی که به صورت ناگهانی رخ می‌دهد و چند روز طول می‌کشد) و یا می‌تواند به صورت پانکراتیت مزمن بروز کند (که ممکن است در طول سال‌ها رخ داده باشد). موارد خفیف پانکراتیت ممکن است بدون نیاز به هیچ‌ گونه اقدام درمانی از بین بروند؛ اما موارد شدید می‌توانند موجب ایجاد عوارض تهدید کننده زندگی شوند. علاوه بر تغییراتی که ممکن است در سونوگرافی به صورت ادم پانکراس و نسوج اطراف آن و تجمع مایع در اطراف پانکراس دیده شود، کیسه صفرا و مجاری صفراوی نیز قابل بررسی هستند که وجود سنگ در کیسه صفرا و مجاری، یا اتساع مجاری صفراوی، تأیید کننده پانکراتیت صفراوی است.

پانکراتیت چه بیماری است؟

التهاب لوزه المعده (پانکراس) را پانکراتیت می نامند. پانکراس، غده طویل و مسطحی است که پشت معده و در قسمت جلوی شکم واقع شده است. پانکراس با تولید آنزیم هایی به روند هضم و با تولید هورمون به تنظیم روند پردازش قند (گلوکز) کمک می کند.

علل ابتلا به پانکراتیک

شایع‌ترین دلایل ابتلا به پانکراتیت عبارتند از:

• مصرف سنگین مشروبات الکلی
• وجود سنگ‌های صفراوی که موجب مسدود شدن مجرای پانکراس می‌شوند.
• ضربه به شکم و ناحیه پانکراس
• سطوح بالای تری گلیسیرید در خون
• سطح بسیار بالای کلسیم در خون
• بعضی از داروها مانند استروژن‌ها و دیورتیک‌های تیازیدی
• عفونت‌هایی مانند اوریون، هپاتیت A یا هپاتیت B و سالمونلا
• فیبروز سیستیک
• وجود تومور در پانکراس
• نقایص ژنتیکی
• ناهنجاری‌های مادرزادی در پانکراس
• سیگار کشیدن

علائم بیماری پانکراتیت

• درد قسمت بالایی شکم
• درد پشت
• کم اشتهایی
• سوءهاضمه
• نفخ شکم
• تهوع و استفراغ: بعد از خوردن غذاهای چرب
• زردی پوست و چشم‌ها (یرقان)
• مدفوع چرب و بدبو
• دیابت

ریسک فاکتورهای پانکراتیت حاد

موارد زیر احتمال ابتلا به پانکراتیت را افزایش می دهد:

• الکلیسم
• سنگ های صفراوی (پانکراتیت صفراوی)
• جراحی در ناحیه شکم
• مصرف برخی داروها
• مصرف سیگار
• سیستیک فیبروزیس
• سابقه خانوادگی در ابتلا به پانکراتیت
• افزایش مقدار کلسیم در خون یا هایپرکلسمی که می تواند ناشی از هایپرتیروئیدیسم باشد.
• افزایش مقدار تری گلیسرید در خون
• عفونت
• آسیب به شکم
• سرطان پانکراس
• انجام روش Endoscopic retrograde cholangiopancreatography (ERCP) برای درمان سنگ های صفراوی

انواع پانکراتیت

پانکراتیت حاد

پانکراتیت حاد شرایطی است که موجب بروز التهاب در پانکراس می شود. این التهاب اغلب کوتاه مدت است. پانکراتیت حاد شکل گیری دردی را به همراه دارد که شدت آن از خفیف تا ناراحتی شدید متغیر بوده و حتی به بیماری تهدید کننده زندگی منجر می شود. در شرایطی که بیشتر افراد مبتلا به پانکراتیت حاد طی مدت کوتاهی پس از دریافت درمان بهبود می یابند، موارد شدیدی وجود دارند که می توانند به خونریزی در پانکراس، آسیب جدی بافت، عفونت و تشکیل کیست منجر شوند. در صورت عدم درمان، پانکراتیت می تواند به اندام های حیاتی دیگر مانند قلب، ریه ها و کلیه ها آسیب وارد کند.

پانکراتیت مزمن

پانکراتیت مزمن مشابه پانکراتیت حاد است، اما در این مورد التهاب بلند مدت است و شرایط بهتر نمی شود. در حقیقت، با گذشت زمان شرایط وخیم‌تر شده و می تواند به بروز آسیب دائمی منجر شود. پانکراتیت مزمن اغلب پس از یک دوره پانکراتیت حاد و احتمالاً به واسطه مصرف بیش از حد نوشیدنی های الکلی شکل می گیرد. آسیب دیدگی پانکراس ناشی از مصرف الکل ممکن است برای سال ها هیچ علائمی نداشته باشد؛ اما پس از آن، فرد ناگهان با بروز علائم شدید پانکراتیت مواجه شود.

عوارض پانکراتیت

پانکراتیت می تواند عوارض شدیدی داشته باشد، از جمله:

• در صورت آسیب به سلولهای تولید کننده انسولین، دیابت
• عفونت لوزالمعده
• نارسایی کلیه
• سوء تغذیه اگر بدن به دلیل کمبود آنزیم های گوارشی نتواند مواد مغذی کافی از غذایی که می خورید دریافت کند.
• سرطان پانکراس
• نکروز لوزالمعده، هنگامی که بافتها می میرند زیرا پانکراس خون کافی دریافت نمی کند.
• مشکلات تنفسی هنگام تغییرات شیمیایی در بدن بر روی ریه های شما تأثیر می گذارد.
• سودوسیست، شرایطی که مایعات در کیست های لوزالمعده شما انباشت می شود. این کیست ها ممکن است ترکیده و آلوده شوند.

روشهای تشخیص بیماری پانکراتیت

تست‌ها و روش‌هایی که برای تشخیص پانکراتیت استفاده می‌شود، عبارتند از:

• آزمایش خون که برای بررسی افزایش یا کاهش سطح آنزیم‌های پانکراس انجام می‌شود
• تست مدفوع در پانکراتیت مزمن برای اندازه‌گیری سطح چربی که می‌تواند نشانگر عدم جذب مناسب مواد مغذی توسط سیستم گوارش بیمار باشد
• توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن) که برای بررسی وجود سنگ‌های صفراوی و ارزیابی میزان التهاب لوزالمعده است
• سونوگرافی حفره شکم به منظور بررسی وجود سنگ‌های صفراوی و التهاب لوزالمعده است
• سونوگرافی آندوسکوپی به منظور بررسی وجود التهاب و انسداد در کانال پانکراس یا مجرای صفراوی
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای مشاهده ناهنجاری‌ها در کیسه صفرا، پانکراس و کانال‌ها
• ممکن است پزشک، بسته به موقعیت خاص بیمار آزمایشات دیگری را نیز تجویز کند.

تشخیص پانکراتیت با سونوگرافی

ازآنجایی‌که وجود نفخ یا گاز روده می‌تواند در ارزیابی نهایی سونوگرافی پانکراس اختلال ایجاد کند، بهتر است شب قبل از آزمایش یک وعده غذایی بدون چربی بخورید و سپس از خوردن غذا و نوشیدنی به مدت 8 ساعت خودداری کنید. در واقع باید در روز انجام سونوگرافی پانکراس ناشتا باشید. البته امکان خوردن داروهای روتین خود را با کمی آب دارید. سعی کنید روز قبل از سونوگرافی پانکراس از مصرف نوشابه‌های گازدار یا حاوی کافئین، سیگار کشیدن و مصرف الکل اجتناب کنید.

برای انجام این آزمایش به پشت دراز خواهید کشید. یک ژل شفاف روی شکم شما پخش می‌شود و یک دستگاه کوچک به نام مبدل در سراسر ناحیه شکم تا قفسه سینه حرکت می‌کند. مبدل، امواج صوتی ایجاد می‌کند که در هنگام برخورد با چیزی جامد مانند اندام یا تومور، بازتاب می‌یابد. یک کامپیوتر این پژواک‌ها را به تصویر متحرک تبدیل می‌کند. پروب دستگاه اولتراسوند که در انتهای لوله قرار دارد، با تولید امواج صوتی و دریافت انعکاس آنها، تصاویری از پانکراس و بافت‌های مجاور در مانیتور مقابل تولید می‌کند.

روشهای درمان پانکراتیت یا التهاب پانکراس

درمان بیماری‌های زمینه‌ای

علاوه بر ارائه مراقبت‌های حمایتی، علل زمینه‌ای بیماری نیز باید بی‌درنگ مورد ارزیابی قرار بگیرند. اگر پانکراتیت حاد در اثر عواملی همچون سنگ کیسه صفرا، مصرف داروها، تری گلیسیرید بالا و یا بالا بودن کلسیم خون در بدن بیمار (و یا دیگر علل خارجی) ایجاد شده باشد، درمان‌های مستقیم باید لحاظ گردد.

آندوسکوپی رتروگراد کلانژیوپانکراتوگرافی (ERCP)

ERCP یک روش درمانی است که در آن پزشک متخصص و آموزش‌دیده، یک لوله انعطاف‌پذیر و نازکی را با یک دوربین از طریق دهان بیمار وارد اولین بخش از روده کوچک (دوازدهه) می‌کند، این لوله می‌تواند وارد مجرای صفراوی و مجرای پانکراس شود. از طریق این دستگاه، یک کاتتر کوچک را می‌توان وارد مجرای صفراوی نمود، جایی که ممکن است یک سنگ گیر کرده باشد و موجب بروز پانکراتیت گشته باشد.

درمان‌های تخصصی زیر را می‌توان به کمک روش (ERCP) انجام داد:

• اسفنکتروتومی
• حذف سنگ صفرا
• قرار دادن استنت
• دیلاتاسیون (گشاد گردن) با بالون
• درمان آنتی‌اکسیدانی

شواهد پایه و بالینی نشان می‌دهد که پیشرفت پانکراتیت حاد (AP) و پانکراتیت مزمن (CP) می‌تواند با استرس اکسیداتیو همراه باشد. یافته‌های علمی نشان داده است که شاخص فعالیت رادیکال‌های آزاد و استرس اکسیداتیو در خون و شیره دوازدهه بیماران مبتلا به پانکراتیت بالاتر است. بر اساس این یافته‌ها، استفاده از رژیم‌های آنتی‌اکسیدانی در مدیریت پانکراتیت حاد و مزمن به‌ عنوان یک مکمل غذایی و یک درمان مکمل، در ترکیب با درمان‌های سنتی کار خردمندانه‌ای است.

• انواع تومورهای دستگاه گوارش
  تاریخ انتشار : 1401-08-12تاریخ بروز رسانی : 1403-05-13