انواع رادیوگرافی دندان

تصمیم برای انجام دادن معاینه رادیوگرافی بر پایه خصوصیات فردی بیمار است که این خصوصیات عبارت‌اند از: سن، سلامت عمومی، یافته‌های بالینی و تاریخچه بیماری. درحالیکه تعداد و تنوع رادیوگرافی‌ها، فن‌های جدید تصویربرداری، افزایش یافته است؛ کاربرد دقیق هر روش هم مشخص‌شده است. وسعت بیماریهای دهان و دندان و همچنین افزایش نگرانی از خطرات ناشی از اشعه X باعث گردیده است تا بر توصیه مقطعی استفاده از رادیوگرافی دندان بیشتر تأکید شود.

رادیوگرافی دندان چیست و چگونه انجام میشود ؟

یکی از روش‌های سریع و دقیق تشخیص آبسه، پوسیدگی دندان، نقایص فک، دهان، انواع ناهنجاری ها و آسیب‌های دهان و دندان، استفاده از دستگاه‌ها و دوربین های رادیوگرافی است. دستگاه های رادیوگرافی در حیطه دندانپزشکی انواع مختلفی دارند و به طورکلی رادیوگرافی‌ها به دو دسته اصلی داخل دهانی و خارج دهانی تقسیم می‌شوند. در رادیوگرافی داخل دهانی، نوار اشعه X درون دهان قرار دارد و در رادیوگرافی خارج دهانی، نوار اشعه ایکس در خارج از دهان قرار دارد.

کاربردهای رادیوگرافی داخل دهانی

• تشخیص پوسیدگی
• مشاهده ریشه دندان
• بررسی سلامت قسمت استخوانی اطراف دندان
• مشاهده وضعیت دندان در حال رشد

انواع رادیوگرافی‌های داخل دهانی

رادیوگرافی بایت وینگ (Bitewing) نشان دهنده سمت راست دندان

این رادیوگرافی، کرون دندان‌های عقب را نشان می‌دهد. دندانپزشک‌ها از هر طرف صورت، یک یا دو رادیوگرافی بایت وینگ می‌گیرند. رادیوگرافی دندان‌های مولر (دندان‌های عقب) و دندان‌های دو پایه (دندان‌هایی که در مقابل مولرها قرار دارند) در بالا و پائین و درواقع جزئیات دندان‌های بالا و پائین یک سمت دندان را نشان می‌دهد. این رادیوگرافی به این دلیل بایت وینگ نامیده شده است که فرد در هنگام گرفتن رادیوگرافی، وسیله بال مانندی را گاز می‌گیرد که نوار اشعه X را در طول روند رادیوگرافی در جای خود ثابت نگاه می‌دارد. این رادیوگرافی‌ها به دندانپزشکان کمک می‌کنند که پوسیدگی بین دندان‌های عقب و تغییر ضخامت استخوانها به علت بیماری‌های لثه را تشخیص دهند. عکس بایت وینگ داخل دهانی می‌تواند برای تعیین میزان مناسب تاج (کلاهک پوشاننده دندان) و یا ترمیم های دیگر مثل بریج ها کمک کند. همچنین می‌تواند هرگونه سایش و یا فروپاشی در پرکردگی دندان را نمایش دهد.

رادیوگرافی پری اپیکال (Periapical) نشان دهنده سمت چپ دندان

این رادیوگرافی دندانی تنها یک یا دو دندان را در یک زمان نشان می‌دهد. رادیوگرافی پری اپیکال شبیه به رادیوگرافی بایت وینگ است، با این تفاوت که این رادیوگرافی ارتفاع کامل هر دندان از تاج تا ریشه و قسمت پایه که به فک متصل می‌شود را نشان می‌دهد. بسته به شرایط سلامت دهانی و مشکلات دندانی در گذشته، دندانپزشک ممکن است برای فرد یک بررسی کامل رادیوگرافی و یا FMX تجویز کند. این روند شامل نمایش هر دندان از تاج تا ریشه و قسمت بنیادی دندان است. این رادیوگرافی تغییرات غیر طبیعی در ریشه‌ها و استخوان محیطی آن‌ها را نشان می‌دهد.

رادیوگرافی اکلوزال (Occlusal) نشان دهنده سطح اکلوزال دندان‌ها

این رادیوگرافی از رادیوگرافی‌های معمول دیگر بزرگتر است و رشد و جایگاه دندانهای کودکان را نشان می‌دهد. هر رادیوگرافی تقریباً تمام فک بالا و یا پائین را نشان میدهد.

سی تی اسکن استاندارد دندان (CT)

این نوع رادیوگرافی معمولاً باید در مرکز رادیولوژی و یا بیمارستان انجام شود. فرد در حالت خوابیده قرار می‌گیرد و دستگاه، لایه های مسطح تصویر را با چند گردش در اطراف سر بیمار ثبت می‌نماید. قرار گرفتن در معرض اشعه در این روش بسیار بیشتر از رادیوگرافی مخروطی توموگرافی کامپیوتری است. سی تی اسکن استاندارد ممکن است به منظور بررسی اندازه و جایگاه قرارگیری ایمپلنت‌ها مورد استفاده قرار گیرد. این روش به جراح کمک می‌کند تا از پیچیدگی‌های محتمل قبل و بعد از عمل جراحی جلوگیری کند.

رادیوگرافی توموگرافی دندان (Tomography)

توموگرافی یک لایه و یا برش خاص از دهان را نشان می‌دهد و باقی لایه‌ها را تار می‌کند. این رادیوگرافی برای بررسی قسمت‌هایی است که به سختی قابل مشاهده هستند و یا توسط قسمت‌های دیگر بسته شده‌اند.

سیالوگرافی دندان (Sialography)

روش دیگری که از اشعه X استفاده می‌کند، سیالوگرافی دندان نام دارد. در این روش از نوعی رنگ استفاده می‌شود که درون غدد بزاقی تزریق می‌شوند تا در نوار رادیوگرافی دیده شوند (غدد بزاقی بافت‌های نرمی هستند که توسط اشعه X دیده نمی‌شوند). دندانپزشک می‌تواند از این روش برای بررسی مشکلات غدد بزاقی مانند انسداد، یا سندرم شوگرن (اختلالی همراه با علائم ازجمله خشکی دهان و چشم؛ این اختلال می‌تواند نقش مهمی در پوسیدگی دندان بازی کند) استفاده کند.

رادیوگرافی دیجیتالی دندان (Digital radiography)

رادیوگرافی‌های دیجیتالی یکی از جدیدترین متدهای اشعه X هستند. در این روش به جای گرفتن نوار در یک اتاق تاریک، نوار استاندارد اشعه X با یک صفحه الکترونیکی صاف و یا سنسور جایگزین می‌شود. تصاویر دوبعدی، بلافاصله و بدون نیاز به صبر کردن وارد کامپیوتر میشود تا بتوان آنها را بر روی صفحه دید، ذخیره کرد و یا چاپ نمود. تصویر گرفته شده از دندان را می‌توان چند برابر اندازه واقعی بزرگنمایی کرد که به دندانپزشک کمک می‌کند تا کوچکترین تغییرات را که ممکن است حتی در معاینه حضوری هم مشاهده نشوند، بررسی کند و حتی در صورت لزوم، برای پزشک دیگری فرستاده شوند.
رادیوگرافی‌های دیجیتالی که در زمان‌های مختلف گرفته شدند را می‌توان با روشی که تفاوت بین عکس‌ها را برجسته می‌کند، مقایسه کرد. به همین دلیل کوچکترین تغییرات که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیستند، مشاهده خواهند شد. در صورت استفاده درست از این روش، میزان اشعه نسبت به روش‌های معمول تقریباً نصف خواهد بود.

ام آر آی دهان و فک (MRI - Magnetic Resonance Imaging)

این متد، روشی است که در آن تصاویر سه بعدی از حفره دهان که شامل فک و دندان است گرفته می‌شود. این روش بهترین راه بررسی بافت‌های نرم است. با اینکه در معرض قرار گرفتن اشعه‌ در متدهایی مانند رادیوگرافی دیجیتالی کم است، با این حال هیچ کس نباید بیش از مقداری که لازم است تحت تابش اشعه، قرار بگیرد. باید از پیش بند محافظ سربی و حلقه‌های تیروئید، به خصوص برای زنان باردار، کودکان و یا زنانی که در سنین آمادگی برای بارداری هستند، استفاده کرد.

رادیوگرافی خارج دهانی

همان طور که از نامش پیداست عکس برداری از ناحیه بیرونی دهان انجام می‌شود. در رادیوگرافی خارج دهانی، نوار بر قسمت بیرونی دهان قرار می‌گیرد. در این نوع رادیولوژی دندان علاوه بر اینکه عکس برداری از دندان‌ها انجام می‌شود،‌ اطلاعات بسیار خوبی از فک و همچنین جمجمه را در اختیار پزشک معالج قرار می‌دهد. البته مورد استفاده رادیوگرافی خارج دهانی بیشتر به‌ منظور عکس‌ برداری از فک و جمجمه است و کاربردی در تشخیص بیماری قسمت‌های داخلی دهان ندارد.

از جمله کاربردهای رادیوگرافی خارج دهانی می‌توان به بررسی رشد و پیشرفت دندان‌ها و همچنین بیماری‌های دندان و دهانی، بررسی دندانهای تحت فشار، بررسی رابطه بین دندانها و فک، بررسی استخوانهای تمام‌ صورت و همچنین تشخیص بیماری‌های احتمالی استخوانهای صورت اشاره نمود. البته این نکته نیز برای دندانپزشکان حائز اهمیت است که در این نوع رادیولوژی دندان جزئیات بسیار کمتری به تصویر کشیده می‌شود و برای تشخیص مشکلات هر دندان به‌ صورت مجزا مناسب نیست.

در رادیوگرافی مخروطی، دستگاهی به صورت چرخشی بر دور تا دور سر به حرکت در می‌آید و می‌تواند از بافت‌های استخوانی، عصب و همچنین استخوانها عکس برداری کند. سی تی اسکن استاندارد به منظور بررسی جایگاه و همچنین اندازه ایمپلنت به کار میرود و دستگاه از اطراف سر بیمار که در حال خوابیده قرار دارد تصویر برداری می‌کند. رادیوگرافی توموگرافی از انواع رادیوگرافی خارج دهانی است که می‌تواند نواحی کور و پوشیده شده با بافت‌های دهانی دیگر را به صورت خطی نشان دهد. برای اینکه پزشک بتواند به مشکلات غدد بزاقی در دهان پی ببرد از روش سیالوگرافی استفاده می‌کند.

در این روش رادیوگرافی خارج دهانی ابتدا رنگ مخصوصی به دهان تزریق می‌رود و سپس دستگاه از طریق اشعه ایکس اقدام به تصویربرداری می‌کند. روش رادیوگرافی دندان به صورت دیجیتالی نیز به گونه‌ای عمل می‌کند که تصویر را به صورت مستقیم و بدون معطلی در همان لحظه به نمایش می‌دهد.

مزایای رادیوگرافی دندانپزشکی دیجیتال

مزایای رادیوگرافی دیجیتال دندانپزشکی در مقایسه با رادیوگرافی آنالوگ قدیمی

• رادیوگرافی های دیجیتال مناطق پنهان کوچکی از پوسیدگی بین دندان ها یا زیر ترمیم های موجود، عفونت‌های استخوانی، بیماری‌های لثه (پریودنتال)، آبسه‌ها یا کیست‌ها، ناهنجاریهای رشدی و تومورهایی را نشان می‌دهد که به‌ تنهایی با معاینه چشمی دندانپزشکی قابل تشخیص نیست.
• رادیوگرافی های دیجیتال را میتوان فوراً در هر مانیتور کامپیوتر مشاهده کرد و برای افزایش کنتراست و جزئیات، با آپشن های تنظیمات، تغییراتی ایجاد نموده و بدون افت کیفیت به صورت الکترونیکی به متخصصان منتقل کرد.
• تشخیص زود هنگام و درمان به‌ موقع مشکلات دندانپزشکی می‌تواند باعث صرفه جویی در وقت و پول و نیز احساس درد و ناراحتی کمتر شود.
• فناوری ذخیره سازی میکرو دیجیتال، امکان ذخیره سازی بیشتر حجم زیادی از داده‌ها را در درایوهای کوچک و صرفه جویی در فضا را فراهم می‌کند.

عوارض رادیوگرافی دندان در بارداری و جنین

در شرایط اضطراری برای خانم های باردار هیچ نگرانی‌ درباره در معرض اشعه ایکس دستگاه دیجیتال قرار گرفتن وجود ندارد. اقدامات احتیاطی مانند استفاده از (پیش بندهای سرب دو لایه) قرار گرفتن در معرض رادیوگرافی را بسیار کاهش می‌دهد. زنانی که در حال شیردهی هستند یا سعی در بارداری دارند، نیازی به تعویق در پرتوهای ایکس ندارند.

تفسیر گزارش رادیوگرافی دندان

در تصاویر رادیولوژی دندان فقط دو رنگ سیاه و سفید قابل مشاهده است و تفسیر گزارش آن نیز توسط دندانپزشک یا جراح فک و صورت انجام می شود. زیرا برخی جزئیات فقط توسط پزشک قابل شناسائی و بررسی است و خود شخص نمی تواند با دیدن عکس دندان به خرابی، پوسیدگی یا دیگر مشکلات دهان و دندان پی ببرد.

هزینه رادیوگرافی دندان آزاد و با بیمه

هزینه رادیوگرافی دندان بستگی به نوع گرافی متفاوت است. برخی از گرافی های دندانی opg توسط بیمه ها مانند تامین اجتماعی و خدمات درمانی پوشش داده میشود در صورتیکه هزینه گرافی های CBCT آزاد محاسبه می شود.

• رادیوگرافی پانورکس برای چه افرادی استفاده میشود ؟
  تاریخ انتشار : 1400-05-24تاریخ بروز رسانی : 1403-03-09


• رادیوگرافی پری اپیکال یا تک دندان چیست؟
  تاریخ انتشار : 1396-05-08تاریخ بروز رسانی : 1403-03-09


• موارد قابل تشخیص در تصویر OPG دندان
  تاریخ انتشار : 1400-03-28تاریخ بروز رسانی : 1403-03-09


• آشنایی با رادیولوژی دهان و دندان
  تاریخ انتشار : 1400-09-14تاریخ بروز رسانی : 1403-03-09


• عکس دندان چیست و چه مدت اعتبار دارد ؟
  تاریخ انتشار : 1396-05-04تاریخ بروز رسانی : 1403-03-09