انواع و علل انجام سونوگرافی

سونوگرافی یکی از روش‌های تصویربرداری است که تقریباً هیچ ضرری برای بدن ندارد که به آن اولترا سونوگرافی Ultrasonography هم میگویند. در روش‌های تصویربرداری با اشعه ایکس مانند رادیوگرافی ساده و یا سی‌تی‌اسکن، بدن تحت تابش مقدار معینی از اشعه یونیزان قرار می‌گیرد که اگر از حد مشخصی بیشتر باشد می‌تواند موجب اشکالاتی در کارکرد سلول‌ها شود. ولی در سونوگرافی از اشعه ایکس استفاده‌ای نمی‌شود.

فواید استفاده از انواع سونوگرافی

به دلیل وجود اشعه ایکس در رادیولوژی در بعضی موارد با اینکه دوز این اشعه بسیار کم است از سونوگرافی برای تصویربرداری انجام می‌شود.
با به وجود آمدن این روش و استفاده از امواج فراصوت این‌چنین مشکلات تا مقدار زیادی حل گردیده تا جایی که امروزه برای مشاهده سلامت جنین از سونوگرافی استفاده می‌شود. با این روش بعضی از کم‌وکاستی‌های اشعه ایکس نیز مانند عدم توانایی در تصویربرداری از بافت‌های نرم مثل طحال، کبد و کلیه از بین رفته است؛ ولی بااین‌وجود هنوز اشعه ایکس در بعضی موارد ارجحیت دارد و پزشک مربوطه با توجه به نوع بیماری تشخیص می‌دهد که از کدام نوع استفاده نمایید.

علل انجام انواع سونوگرافی

این آزمایش کاربردهای بسیار زیادی در تشخیص و درمان انواع بیماری‌ها دارد و به دلایل متعددی انجام می‌شود که عبارت‌اند از:

• مشاهده تخمدان‌ها و رحم در زمان بارداری و نظارت بر روند رشد و تکامل جنین
• تشخیص مشکلات مثانه
• ارزیابی جریان خون در بخش‌ها و اندام‌های مختلف بدن
• کمک به انجام بیوپسی در تشخیص و درمان انواع تومورها
• آزمایش توده‌های پستانی
• بررسی غده تیروئید
• بررسی مشکلات دستگاه تناسلی مردانه و غده پروستات
• بررسی التهاب مفاصل (Synovitis)
• تشخیص بیماری متابولیک استخوان

انواع سونوگرافی

این آزمایش انواع مختلفی دارد که در زیر برخی از انواع سونوگرافی ذکر می‌شود و به‌صورت مختصر توضیح داده می‌شود.

سونوگرافی بارداری

سونوگرافی در دوران بارداری به دلایل مختلفی انجام می‌شود تا از سلامت مادر و جنین اطمینان حاصل شود. این آزمایش معمولاً به دلایل پزشکی و به دنبال بروز علائم مشکوک در فرد انجام می‌شود اما گاهی نیز سونوگرافی بارداری صرفاً برای تعیین جنسیت نوزاد انجام می‌شود. اگرچه سونوگرافی برای زنان باردار کاملاً بی‌خطر است اما به‌طورکلی توصیه پزشکان این است که این تصویربرداری تنها در موارد ضروری انجام شود.

• سونوگرافی سه‌ماهه اول بارداری : دوازده هفته اول بارداری نقش بسیار مهمی در تشکیل کامل و سالم اندام‌های مختلف جنین دارد. در طول سه‌ماهه اول بارداری سونوگرافی به دلایل زیر انجام می‌گردد:
• معاینه رحم، تخمدان‌ها، دهانه رحم و واژن به‌منظور تشخیص ناهنجاری‌های دوران بارداری
• تأیید قطعی بارداری
• چک کردن ضربان قلب جنین
• چک کردن هرگونه رشد غیرعادی در جنین
• بررسی امکان وقوع بارداری خارج از رحم
• سونوگرافی سه‌ماهه دوم و سوم حاملگی : در سه‌ماهه دوم بارداری تقریباً همه اندام‌های اصلی جنین ازجمله دست‌وپاها و همچنین اندام تناسلی تشکیل‌شده است و به‌مرورزمان از بعد از هفته دوازدهم تشخیص جنسیت جنین امکان‌پذیر می‌شود. دلیل اصلی مراجعه زنان در این مقطع از بارداری، انجام سونوگرافی تعیین جنسیت است. سونوگرافی بارداری در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری به دلایل دیگری ازجمله تشخیص سندروم داون در نوزاد، تشخیص نواقص مادرزادی، تشخیص احتمالی سقط‌جنین و غیره نیز انجام می‌شود.

سونوگرافی nt

سونوگرافی nt یکی از آزمایش‌های رایج در پایان سه‌ماهه نخست بارداری است و به پزشک شما در تشخیص احتمالی ناهنجاری‌های کروموزومی کمک می‌کند. تمرکز این تصویربرداری ناحیه کوچکی در پشت گردن جنین است که به گره نوچال معروف است. در جنین‌هایی که احتمال اختلالات کروموزومی مانند سندروم داون در آن‌ها بالاست، آب میان بافتی در این ناحیه گردن تجمع پیدا می‌کند. البته تشخیص آب میان بافتی در این آزمایش به‌طور قطعی نشان‌دهنده وجود مشکل جدی در جنین نیست و تنها در صورت تأیید نتایج سونوگرافی با انجام آزمایش‌های غربالگری ژنتیک می‌توان در خصوص وجود این ناهنجاری‌ها قضاوت کرد.

سونوگرافی داپلر

سونوگرافی داپلر یک روش تصویربرداری است که برای نشان دادن حرکت خون در رگ‌های خونی مورداستفاده قرار می‌گیرد و برای این کار از امواج صوتی استفاده می‌شود.
سونوگرافی داپلر به پزشکان کمک می‌کند تا بدون استفاده از اشعه‌ی ایکس یا هرگونه تزریق، بتوانند ازآنچه درون رگ‌های بیمار در حال روی دادن است اطلاعات لازم را به دست بیاورند.
با انجام سونوگرافی داپلر می‌توان از مشکلاتی مانند لخته شدن خون، نارسایی وریدی، انسداد شریانی، بیماری‌های مادرزادی قلبی و تنگی شریان کاروتید و نقص دریچه قلب و ... اطلاعات مفید و موردنیاز پزشکان را به دست آورد.

سونوگرافی داپلر عروق

سونوگرافی داپلر عروق یک آزمایش غیرتهاجمی است که به‌منظور تخمین میزان جران خون در عروق خونی انجام می‌پذیرد. در این آزمایش با استفاده از پرتوهای صوتی با فرکانس بالا، از گلبول‌های قرمز و سایر اجزای خون تصویربرداری می‌شود تا مشکلات مختلف عروق ازجمله گرفتگی رگ‌های مختلف خونی شناسایی شود.

سونوگرافی داپلر بیضه

سونوگرافی بیضه یکی از روش‌های رایج تصویربرداری به‌منظور تشخیص ناهنجاری‌های بیضه در مردان است. پزشک شما ممکن است به دلایل زیر سونوگرافی بیضه را تجویز کند:

تشخیص به‌موقع پیچش بیضه‌ها

• بررسی میزان آسیب‌ها و صدمات فیزیکی واردشده به بیضه‌ها
• تشخیص احتمالی توده‌های مشکوک سرطانی در بیضه‌ها
• تشخیص دلیل احتمالی درد و التهاب بیضه‌ها
• و غیره

سونوگرافی کبد چرب

کبد چرب یکی از عارضه‌های شایع زندگی مدرن به‌خصوص در مردان است؛ که می‌تواند سبب التهاب و مرگ سلول‌های کبدی و درنتیجه فیبروز کبدی شود. برای تشخیص به‌موقع کبد چرب از سونوگرافی کبد به‌عنوان یک راهکار تشخیصی سریع، ارزان و مؤثر استفاده می‌شود. نتایج سونوگرافی کبد چرب به چهار دسته از خفیف تا خطرناک دسته‌بندی می‌شود که طبقه چهارم سیروز کبدی است که به معنای از بین رفتن بخش مهمی از کبد و نیاز به انجام جراحی پیوند کبد است.

سونوگرافی غده تیروئید

غده تیروئید یک غده پروانه‌ای شکل است که در زیر ناحیه گردن قرارگرفته و وظیفه تولید هورمون اصلی سوخت‌وساز بدن را به عهده دارد. سونوگرافی غده تیروئید به منظور تشخیص ناهنجاری‌ها یا توده‌های سرطانی غده تیروئید انجام می‌شود تا در صورت لزوم نسبت به درمان سرطان تیروئید سریع‌تر اقدام شود. این سرطان جزء سرطان‌های قابل‌درمان است که در صورت تشخیص به‌موقع می‌توان راهکارهای مناسبی برای کنترل پیشرفت و درمان آن اتخاذ نمود.

سونوگرافی آپاندیس

التهاب حاد آپاندیس یکی از عارضه‌های شایع اورژانسی است که به‌ منظور جلوگیری از عوارض جدی باید به سرعت تشخیص داده شود و تحت درمان قرار گیرد. آپاندیس یک زائده کوچک و انگشتی شکل است که از ابتدای روده بزرگ منشعب می‌شود و انتهای آن بسته است. افرادی که به التهاب آپاندیس دچار می‌شوند باید سریعاً توسط پزشک معاینه شوند و سونوگرافی اورژانسی آپاندیس در آن‌ها به‌منظور تشخیص میزان التهاب یا پارگی احتمالی آن انجام شود.

سونوگرافی کیسه صفرا

سونوگرافی کیسه صفرا به‌منظور تشخیص مشکلات کیسه صفرا از قبیل سنگ کیسه صفرا انجام می‌شود. سنگ کیسه صفرا سبب ایجاد تهوع، استفراغ و دردهای شدید شکمی می‌شود. یکی از مشکلات رایج کیسه صفرا عفونت و التهاب است که درنتیجه مسدود شدن مجاری آن ایجاد می‌شود.

سونوگرافی شکم و دستگاه گوارش

سونوگرافی شکمی به پزشک شما کمک می‌کند که بسیاری از اعضای قرارگرفته در شکم را معاینه و بررسی کند. این آزمودن برای تشخیص ناهنجاری‌ها و مشکلات عروق خونی شکمی، روده‌ها، کلیه‌ها، کبد، پانکراس و غیره انجام می‌گردد. درصورتی‌که یک بیمار درد شدیدی در ناحیه شکم خود احساس کند، علاوه بر معاینه فیزیکی، احتمال تجویز سونوگرافی شکمی (Abdominal) نیز وجود دارد. برای انجام انواع سونوگرافی شکمی و دستگاه گوارش بهتر است ناشتا باشید و از مصرف صبحانه سنگین و غذاهای چرب مانند کره و تخم‌مرغ پرهیز کنید.

سونوگرافی کلیه

سونوگرافی کلیه ممکن است برای ارزیابی اندازه، شکل و موقعیت قرارگیری کلیه‌ها و ساختارهای مرتبط آن مانند مجاری ادراری و مثانه انجام شود. این سونوگرافی می‌تواند کیست‌ها، تومورها، آبسه‌ها، انسداد کلیوی و عفونت‌های مختلف را تشخیص دهد. سنگ‌های کلیه و مجاری ادراری یکی از شایع‌ترین مشکلات علی‌الخصوص در آقایان است که به‌وسیله سونوگرافی می‌توان اندازه و موقعیت آن‌ها را تشخیص داد و روش‌های درمانی متناسب را اتخاذ کرد.

سونوگرافی رکتال

سونوگرافی رکتال یا مقعدی یکی از روش‌های رایج تصویربرداری است که برای تشخیص مشکلات مرتبط با پروستات در آقایان انجام می‌شود. در سونوگرافی رکتال، سری مخصوص سونوگرافی وارد مجرای مقعد می‌شود و با استفاده از امواج صوتی، از اندام‌های مقعدی مانند پروستات تصویربرداری را انجام می‌دهد.
سونوگرافی زنان

• سونوگرافی زنان یا سونوگرافی لگنی (pelvic) به‌منظور ارزیابی اندام‌های لگنی در زنان شامل رحم، واژن، دهانه رحم و تخمدان‌ها انجام می‌شود. سونوگرافی زنان به دو روش شکمی و واژینال انجام می‌شود. یکی دیگر از روش‌های سونوگرافی زنان، سونوگرافی داپلر است که جهت و سرعت جریان خون در اندام‌های لگنی بانوان را اندازه‌گیری می‌کند. کاربردهای سونوگرافی زنان عبارت‌اند از:
• تشخیص انواع بیماری‌های زنان مانند توده‌های رحم (فیبروم و پولیپ)، بیماری‌های تخمدان، عفونت‌های لگنی (Pelvic) و سایر بیماری‌های مجاری ادراری. در این شکل بیماری‌ها، سونوگرافی از روی شکم انجام می‌شود اما در بعضی موارد، سونوگرافی داخل واژن دقیق‌تر عمل می‌کند.
• تعیین جایگاه IUD ابزاری که برای پیشگیری از بارداری استفاده می‌شود.
• تعیین سن و جنسیت جنین در زمان بارداری (برای این مورد حتماً تاریخ آخرین قاعدگی خود را یادداشت کنید زیرا برای بررسی دقیق‌تر به آن نیاز است)
• تشخیص سقط‌جنین و مشخص کردن بیماری‌هایی که منجر به سقط‌جنین می‌شوند
• تشخیص بارداری خارج از رحم
• سونوگرافی سطحی : این نوع تصویربرداری برای اعضای سطحی مانند پوست، پستان ها و غده تیروئید مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سونوگرافی پستان ها

همان‌طور که قبلاً اشاره شد سونوگرافی برای اندام‌های توپر روش مناسبی است و با پیشرفت این فنّاوری و قوی شدن امواج برای اعضای سطحی نیز این بستر مهیا شده است.
سونوگرافی پستان ها در کنار روش تکمیلی ماموگرافی در خانم‌ها روشی مناسب تشخیص زودرس سرطان پستان است .البته در کنار این روش‌ها تست خودآزمایی بعد از دوره قاعدگی برای تشخیص هر تغییری در پستان بسیار مناسب است.

زمان انجام سونوگرافی

در مواقعی که تشخیص بیماری از روی علائم یا معاینه فیزیکی امکان‌پذیر نباشد، انجام تصویربرداری سونوگرافی توصیه می‌شود. البته در کنار سونوگرافی روش‌های تصویربرداری دیگری ازجمله سی‌تی‌اسکن و ام آر آی نیز وجود دارد که بسته به تشخیص پزشک، هرکدام از این روش‌ها ممکن است برای تشخیص عارضه‌های مختلف تجویز شوند.

محدودیت‌های انواع سونوگرافی

سونوگرافی یک ابزار تشخیصی قدرتمند و کاربردی است بااین‌حال محدودیت‌های نیز به همراه دارد. امواج صوتی به‌خوبی از هوا یا استخوان عبور نمی‌کنند؛ بنابراین، سونوگرافی در عکس‌برداری از بخش‌هایی از بدن که توخالی هستند یا بااستخوان‌های متراکم پوشانده شده‌اند (مانند مغز و ریه‌ها) آن‌چنان دقیق نیست. برای تشخیص ناهنجاری‌های این نواحی ممکن است پزشک شما آزمایش‌های دیگر مانند MRI یا سی‌تی‌اسکن تجویز نماید.

اقدامات قبل از سونوگرافی

اغلب آزمایش‌های سونوگرافی نیاز چندانی به آمادگی ندارند. هرچند در برخی موارد استثناهایی نیز وجود دارد:
برای برخی از اسکن‌ها مانند اسکن کیسه صفرا پزشک شما ممکن است از شما بخواهد برای مدتی قبل از آزمایش از خوردن و آشامیدن پرهیز کنید.
در سایر سونوگرافی‌ها مانند سونوگرافی لگنی لازم است مثانه شما پر باشد؛ بنابراین، نوشیدن مقادیر زیاد آب و عدم تخلیه ادرار چند ساعت قبل از انجام آزمایش ضروری است.
ممکن است سونوگرافی در کودکان با سن کم با ملاحظات خاصی همراه باشد که بهتر است قبل از انجام آزمایش با پزشک مشورت کنید.

مزایای انواع سونوگرافی

• یک روش کاملاً بی‌خطر برای بافت‌های بدن است.
• سونوگرافی یک روش غیرتهاجمی است، یعنی هیچ سوزنی در زمان تصویربرداری داخل بافت بدن وارد نمی‌شود.
• برای اکثر افراد و انواع ضایعه‌ها قابل انجام است.
• یک روش کاملاً ایمن و غیر یونیزان است و هیچ تشعشعی از خود ساطع نمی‌کند.
• روشی کم‌هزینه‌تر است.
• برای زنان باردار و بررسی جنین سالم‌ترین و ایمن‌ترین روش تصویربرداری است.
• سونوگرافی از بافت‌های نرم و احشا بدن به‌خوبی تصویربرداری می‌کند.
• در سونوگرافی داپلر مسیر عروق خونی با دقت بالا قابل‌مشاهده است.
• تصاویر سونوگرافی برخلاف اکثر روش‌های تصویربرداری عملکرد بافت را به‌صورت آنلاین نمایش می‌دهد.

• سونوگرافی آنومالی اسکن چیست و چه کاربردی دارد؟
  تاریخ انتشار : 1400-02-30تاریخ بروز رسانی : 1400-03-01


• انواع سونوگرافی 3 بعدی و 4 بعدی
  تاریخ انتشار : 1395-10-28تاریخ بروز رسانی : 1403-06-11


• سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی چه تفاوتهایی با هم دارند؟
  تاریخ انتشار : 1400-04-03تاریخ بروز رسانی : 1403-05-06


• کاربرد سونوگرافی کودکان و نوزادان در تشخیص بیماریها
  تاریخ انتشار : 1401-03-07تاریخ بروز رسانی : 1403-04-27


• محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) چیست؟
  تاریخ انتشار : 1400-02-19تاریخ بروز رسانی : 1403-07-15